PNÖMOKOK AŞILAMASI
Pnömokok enfeksiyonları pnömoni, menenjit ve sepsis gibi yaşamı tehdit edici enfeksiyonlar veya otitis media, sinüzit ve bronşit gibi daha hafif seyirli ama sık görülen enfeksiyonlar şeklinde görülebilir. Bakterinin virülansından kapsül sorumludur. Dış kapsülün yapısındaki farklılıklara bağlı olarak 90’dan fazla pnömokok serotipi tanımlanmıştır. Erişkinlerde en ciddi enfeksiyonlardan sorumlu serotipler 14, 3, 9, 19, 1, 6, 23 ve 7 ‘dir. Pnömokok enfeksiyonlarından korunmada pnömokok aşısından yararlanmak mümkündür. Erişkinlere uygulanan 23 valanlı pnömokok aşısının içeriğinde, invaziv pnömokok enfeksiyonlardan sorumlu serotiplerin %90’dan fazlasını kapsayan 23 farklı serotip yer almaktadır (1 2 3 4 5 6B 7F 8 9N 9V 10A 11A 12F 14 15B 17F 18C 19A 19F 20 22F 23F 33F). İki yaşın üzerindeki risk grubu kapsamındaki çocuklara ve erişkinlere yapılan bu polisakkarit aşının yanı sıra iki yaş altı risk grubundaki çocuklara yapılmak üzere konjuge pnömokok aşısı da geliştirilmiştir. Aşı tercihen intramusküler veya subkutan enjeksiyonla yapılır. Aşı etkinliği bağışıklık sorunları olmayan yaşlılarda %61-90 arasında değişen oranlarda bildirilmektedir. Aşıya bağlı olarak en sık bildirilen yan etkiler, enjeksiyon yerinde oluşan ağrı, eritem, sertleşme gibi hafif ve geçici reaksiyonlar şeklindedir. Aşı uygulananların %2 kadarında orta şiddette ve geçici ateş gözlemlenir ama 39°C'den daha yüksek ateş nadir görülür. Ateş yükselmesi genellikle, aşıdan hemen sonra görülür ve 24 saat içerisinde kendiliğinden kaybolur. Yine aşı sonrası adenit, eklem ağrıları, deri döküntüsü, ürtiker, enjeksiyon yerinde Arthus tipi (lokal, alerjik) reaksiyonlar çok ender görülür. Bunlar görüldüklerinde, daha sonra hiçbir etki bırakmaksızın düzelir ve daha çok pnömokok antikor düzeyi aşı öncesinde de yüksek olan bireylerde gelişmektedir.
Pnömokok aşısı önerilen kişiler arasında 65 yaş üzeri herkes yer almaktadır; ayrıca toplum kökenli pnömoni riski yüksek olan akciğer hastalığı veya kardiyovasküler hastalığı olanlar; alkol bağımlıları; IV ilaç alışkanlığı olanlar; fonksiyonel veya anatomik dalak yokluğu olanlar (sickle cell anemi veya splenektomi); immunsupresif durumları olan kişiler (konjenital immun yetmezlik, HIV enfeksiyonun, lösemi, lenfoma, multiple myelom, Hodgkin hastalığı, malignite, organ veya kemik iliği transplantasyonu);beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar, alkile edici ajanlarla veya antimetabolitlerle kemoterapi, veya uzun süreli yüksek doz kortikosteroid kullanımı olan kişilere de aşı önerilmektedir. Bir hastaya splenektomi yapılması yada immünsüpresif bir tedavi uygulanması düşünülüyorsa, aşının olabildiğince operasyondan veya tedaviden iki hafta önce yapılması gerekmektedir. Benzer şekilde radyoterapi veya kemoterapi başlangıcından en az iki hafta önce aşı uygulanmalıdır. HIV ile enfekte bireylerin de tanı konduğu zaman hemen aşılanması önerilmektedir. ACIP 2009 yılından beri sigara içenlere ve astımlı olanlara da PPSV23 aşısını (pnömokok polisakkarid aşı) önermektedir. FDA 2010 yılında 13 valanlı konjuge pnömokok aşısını (PCV13) onaylamıştır. Daha sonra 2011’de PCV13 mevcut güvenlik ve immünolojik verilere dayanılarak PPSV23 ile kıyaslanabilir hatta daha yüksek yanıt oluşturabildiği için 50 yaş üzeri kişiler için de onaylanmıştır.
PPSV23 ABD’de yıllardır 65 yaş üstüne ve belli riskleri olan daha genç kişilere önerilmektedir. PCV13’ün güvenirlik profili PPSV23e benzerdir ve 2012 yılında ACIP, her iki aşıyı da 19 yaş üzeri immunsüprese kişilerde (HIV, kanser, aspleni, solid organ transplantasyonu), BOS sızıntısı, koklear implant, kronik böbrek yetmezliği, nefrotik sendrom gibi durumlarda önermeye başlamıştır.
ACIP’in 2013 yılı için yapılan aşı güncellemelerden birisi erişkinlerde 13 valanlı pnömokok aşısının ilk kez kullanımının önerilmesi diğeri de aşı uygulama yaşları ile ilgili değişikliktir.
Pnömokok aşılamasıyla ilgili olarak 65 yaş altındaki belli bazı riskli durumları olan kişilere iki doz PPSV23 önerilmektedir. Önceden PCV13 veya PPSV23 ile aşılanmamış olan kişilere tek doz PCV23 yapılıp bundan en az sekiz hafta sonra da PPSV23 yapılması önerilmektedir. Eğer kişi PPSV23 ile önceden aşılanmışsa bu aşıdan bir yıl veya daha uzun süre sonra PCV13 ile aşılanabilir.
ACIP’in 2013 önerilerine göre;
Önceden PCV13 veya PPSV23 uygulanmamış olan kişilere tek doz PCV13 yapılabilir, bunu takiben en az 8 hafta sonra PPSV23 yapılır;
Önceden bir veya daha fazla doz PPSV23 yapılmış olan kişilere son PPSV23 dozundan bir veya daha fazla yıl sonra tek doz PCV13 yapılabilir;
Ek PPSV23 yapılması gereken hastalara son PPSV23 dozundan en az beş yıl sonra veya PCV13 dozundan en az sekiz hafta sonra olmak üzere uygulanır.
Her iki tip pnömokok aşısı da IM ve 0.5 ml dozda yapılır. Her ikisi de diğer aşılarla (örneğin influenza aşısıyla) birlikte yapılabilir, sadece ayrı koldan yapılması önerilir. Intradermal uygulama ciddi lokal reaksiyona yol açabilir ve bu nedenle uygun değildir. Aşıya bağlı yan etki olarak enjeksiyon yerinde ağrı, sertlik, şişlik, kızarıklık görülebilir. Ateş ve kırgınlık gibi yan etkiler ile daha şiddetli lokal reaksiyonlar nadirdir.
KAYNAKLAR
1)Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) Recommended Immunization Schedule for Adults Aged 19 Years and Older — United States, 2013
http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/
http://www.cdc.gov/mmwr/
2)FDA expands use of Prevnar 13 vaccine for people ages 50 and older.
http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm285431.htm (Accessed on January 03, 2012).
Prevnar 13 - Highlights of prescribing information.
http://www.fda.gov/downloads/BiologicsBloodVaccines/Vaccines/ApprovedProducts/UCM201669.pdf (Accessed on January 03, 2012).
3) Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Use of 13-valent pneumococcal conjugate vaccine and 23-valent pneumococcal polysaccharide vaccine for adults with immunocompromising conditions: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2012; 61:816.